پیشگیری و کاهش خسارات ناشی از اجزای غیر سازه ای در حین زلزله

در گذشته اكثر تلاش طراحان به كم كردن آسيب وارد شده به سيستم مقاوم در برابر نيروي جانبي معطوف بوده است، در حالي كه نگهداري سيستم هاي مكانيكي، الكتريكي، لوله كشي و معماري معمولاً به سازندگان و يا پيمانكاران مسئول نصب آنها واگذار مي شد. زلزله 1964 آلاسکا و زلزله هاي متعاقب آن باعث شد كه كنترل لرزه اي اجزاي غير سازه اي مورد توجه قرار گيرد و زيانهاي مالي و خطرات جاني ناشي از آسيب ديدن اين گونه سيستم ها كاهش داده شود. براساس ارزيابي هاي انجام شده بعضاً، خسارات مالي ناشي از آسيب به اجزاي غيرسازه اي از مقدار آسيب وارد بر اجزاي سازه اي تجاوز مي نمايد. از آسيب هاي متداول تجهيزات مكانيكي سنگين در اثر زلزله هاي گذشته مي توان به واژگوني آنها اشاره نمود. نمونه ای از اين آسیب ها در شکل نشان داده شده است . آسيب ديدگي وسايل معمولي مانند وسايل روشنايي در اثر زلزله هاي گذشته نيز كاملاً مشهود است.

با توجه به موارد ذكر شده و ابعاد وسيع خسارت هايي كه در اثر آسيب هاي اجزاي غير سازه ای، بر ساختمان وارد مي شود، ايمن سازي لرزه اي اين سيستم ها در سالهاي اخير مورد توجه طراحان و مسئولين بهره بردار قرار گرفته است. سيستم هاي غير سازه اي شامل اجزاي معماري، مكانيكي و الكتريكي مي باشد . اين اجزاعناصري از قبيل ديوارهاي غير باربر، پانلهاي ديوار خارجي، سقفهاي كاذب، تجهيزات تهويه هوا، ديگ هاي بخار، آسانسورها، وسايل قطع و وصل الكتريكي، دستگاه هاي روشنايي و… را در بر مي گيرند.

در ﮔﺎم ﻧﺨﺴﺖ، ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺑﺎزرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﺗﺎ اﺟﺰای ﻏﯿﺮ ﺳﺎزه ای آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮ در زﻟﺰﻟﻪ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﻮﻧﺪ. در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص از ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻧﯿﺰ ﻣﯽ ﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد. در ﻣﻮرد ﻫﺮ ﺟﺰء ﺳﺎزه ای ﺳﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد:

• اﻣﮑﺎن آﺳﯿﺐ ﺑﻪ اﻓﺮاد در اﺛﺮ ﺧﺮاﺑﯽ ﺟﺰء ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﺷﺮاﯾﻂ زﻟﺰﻟﻪ
• اﻣﮑﺎن وارد ﺷﺪن ﺧﺴﺎرت زﯾﺎد ﻣﺎﻟﯽ در اﺛﺮ ﺧﺮاﺑﯽ ﺟﺰء ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﺷﺮاﯾﻂ زﻟﺰﻟﻪ
• اﻣﮑﺎن اﺧﺘﻼل و وﻗﻔﻪ در ﮐﺎر ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در اﺛﺮ ﺧﺮاﺑﯽ ﺟﺰء ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در ﺷﺮاﯾﻂ زﻟﺰﻟﻪ

درﭘﺎره ای از اﺟﺰاء ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺑﺮای ﻣﻮارد ﯾﺎد ﺷﺪه ﭘﺎﺳﺦ ﻓﻮری و ﺻﺮﯾﺤﯽ ﯾﺎﻓﺖ، زﯾﺮا ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ اﺟﺰای ﻏﯿﺮﺳﺎزه ای ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﺠﺎد ﺧﺴﺎرات ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺧﺴﺎرات ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ  آورد. ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل، در ﺻﻮرت ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﻟﻮﻟﻪ آب ﻓﺸﺎن اﻃﻔﺎی ﺣﺮﯾﻖ، ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ ﺧﻮد ﻟﻮﻟﻪ آب ﻓﺸﺎن زﯾﺎد ﻧﯿﺴﺖ، اﻣﺎ ﺧﺴﺎرت ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ آن ﺑﺮ ﻧﺎزک ﮐﺎری و ﻧﯿﺰ ﻣﺤﺘﻮﯾﺎت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن زﯾﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد. در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﺧﺴﺎرت ﻣﺎﻟﻰ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺗﻌﻤﯿﺮ ﺳﯿﺴﺘﻢ آب ﻓﺸﺎن اﺳﺖ.

ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﺎﺳﯽ ﺑﺎﺗﺮی ﻫﺎی ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮای راه اﻧﺪازی ﻣﻮﻟﺪ ﺑﺮق اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻣﻮﺗﻮرﺧﺎﻧﻪ ﻗﺮار دارﻧﺪ. در ﺻﻮرت واژﮔﻮﻧﯽ ﺷﺎﺳﯽ و ﺳﻘﻮط ﺑﺎﺗﺮی ﻫﺎ، ﺧﻄﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺟﺎﻧﯽ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻧﻤﯽ  آﯾﺪ، اﻣﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻧﯿﻔﺘﺎدن ﻣﻮﻟﺪ اﺿﻄﺮاری ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺠﺒﻮر ﺷﻮﻧﺪ در ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن را ﺗﺨﻠﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت اﻣﮑﺎن ﺻﺪﻣﻪ دﯾﺪن آﻧﻬﺎ وﺟﻮد دارد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ، ﺟﺎن ﺑﯿﻤﺎراﻧﯽ ﮐﻪ در ﺑﯿﻤﺎرﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﮐﻤﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﺗﻨﻔﺴﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻣﯽ اﻓﺘﺪ.

آب ﮔﺮﻣﮑﻦ ﻫﺎی ﮔﺎزی ﻣﻨﺎزل ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﺪرت در زﻟﺰﻟﻪ واژﮔﻮن ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﮐﺴﯽ آﺳﯿﺐ ﻣﯽ زﻧﻨﺪ، اﻣﺎ در زﻟﺰﻟﻪ ﻫﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ در اﺛﺮ ﺷﮑﺴﺘﮕﯽ ﻟﻮﻟﻪ ﮔﺎز ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ، ﺣﺮﯾﻖ ﻫﺎی ﺑﺴﯿﺎری اﯾﺠﺎد ﮐﺮده  اﻧﺪ. ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ، ﺻﺪﻣﺎت ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﺮاﺑﯽ اﺟﺰای ﻏﯿﺮ ﺳﺎزه ای ﺑﻪ آﺛﺎر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻣﺤﺪود ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﻋﻮاﻗﺐ ﻧﺎﺷﯽ از آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ.

در اﻧﺠﺎم ﺑﺎزرﺳﯽ اﺟﺰای ﻏﯿﺮ ﺳﺎزه ای ﺑﺎﯾﺪ دﻗﺖ ﺷﻮد. ﻣﺜﻼً، ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﺎﺷﯿﻦ آﻻت ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﯾﺎ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﻫﺎی اداری ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﭘﯿﭻ ﻫﺎی ﺗﺮاز دﺳﺘﮕﺎه ﺑﺎ ﭘﯿﭻ ﻣﻬﺎری اﺷﺘﺒﺎه ﺷﻮﻧﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﭘﯿﭻ ﻫﺎی ﻣﻬﺎر ﻗﻔﺴﻪ ﻫﺎی ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎً ﺑﻪ دﯾﻮار ﺗﻮﭘﺮ ﯾﺎ در ﺗﯿﻐﻪ ﻫﺎی ﺗﻮﺧﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﻪ اﺻﻠﯽ ﺗﯿﻐﻪ ﻣﺘﺼﻞ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ، در زﻟﺰﻟﻪ ﻫﺎی ﺷﺪﯾﺪ ﭼﻨﺪان ﻣﺆﺛﺮ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﭻ ﻫﺎی  6ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘﺮی ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮای ﻣﻬﺎر اﺟﺴﺎم ﺳﺒﮑﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﻗﻔﺴﻪ ﻫﺎی ﺳﺒﮏ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻫﺴﺘﻨﺪ، اﻣﺎ ﺑﺮای ﻣﻬﺎر اﺟﺴﺎﻣﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺗﺠﻬﯿﺰات ﻣﮑﺎﻧﯿﮑﯽ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭼﻨﺎن ﭼﻪ ﺣﺎﯾﻞ ﺑﻨﺪﻫﺎ ﯾﺎ ﭘﯿﭻ ﻫﺎی اﺗﺼﺎل ﻗﺎﺑﻞ روﯾﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮدن آﻧﻬﺎ ﺑﺮای ﺗﮑﺎن ﻫﺎی ﺷﺪﯾﺪ زﻟﺰﻟﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﻮد.

روش ﻫﺎی ارزﯾﺎﺑﯽ برای مقاوم سازی اجزای غیر سازه ای

ﭘﺲ از ﺑﺎزرﺳﻰ اوﻟﯿﻪ، اﻃﻼﻋﺎت دﯾﮕﺮی ﺑﺎﯾﺪ در ﻓﺮم ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺑﺮداری اﺟﺰای ﻏﯿﺮ ﺳﺎزه ای اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد.

ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪت ﺗﮑﺎن ﻫﺎی زﻟﺰﻟﻪ

ﺧﻄﺮ ﻟﺮزه ای ﯾﺎ ﺷﺪت ﺗﮑﺎن ﻫﺎی زﻟﺰﻟﻪ را ﺑﺮای اﺳﺘﻔﺎده در ﻓﺮم ﻫﺎی ﺑﺎزرﺳﯽ،  ﻣﯽ ﺗﻮان از ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎى ﻟﺮزه ﺧﯿﺰی ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد ﮐﻪ در آن ﺑﺨﺶ  ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ  ﮐﺸﻮر ﺑﺎ ﺷﺪت ﻫﺎی ﻟﺮزه ﺧﯿﺰی زﯾﺎد” و”ﻣﺘﻮﺳﻂ” ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﻧﺪ.

ﺧﻄﺮ زﻟﺰﻟﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه از ﻧﻘﺸﻪ ﻓﻮق  اﻟﺬﮐﺮ ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ رﯾﺴﮏ اﺟﺰای ﻏﯿﺮﺳﺎزه ای واﻗﻊ در ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎی ﺳﺎده و ﻏﯿﺮ ﻣﻬﻢ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ. در ﻣﻮارد دﯾﮕﺮ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻟﺮزه  ﺧﯿﺰی را ﺷﺪﯾﺪﺗﺮ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﯾﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﺎوران ﺣﺮﻓﻪ ای ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد.

ﺑﺮآورد ﻧﯿﺮوى زﻟﺰﻟﻪ وارد ﺑﺮ ﯾﮏ ﺟﺰء ﻏﯿﺮ ﺳﺎزه ای ﺧﺎص در ﯾﮏ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎص ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻓﻨﯽ دﺷﻮاری اﺳﺖ. ﻣﻬﻨﺪﺳﺎن ﻣﺤﺎﺳﺐ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮارد زﯾﺮ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ:

ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻣﺤﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﻪ ﮔﺴﻞ ﻫﺎی ﻓﻌﺎل، ﺷﺮاﯾﻂ ﺧﺎک در ﻣﺤﻞ، اﻧﻌﻄﺎف  ﭘﺬﯾﺮی (ﺳﺨﺘﯽ) ﺳﺎزه ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن، ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﺟﺰء ﻏﯿﺮ ﺳﺎزه ای در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن، اﻧﻌﻄﺎف  ﭘﺬﯾﺮى ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﻘﻒ ﯾﺎ دﯾﻮار ﻫﺎی ﻣﺠﺎور ﺟﺰء، اﻧﻌﻄﺎف  ﭘﺬﯾﺮی ﺟﺰء، وزن و ﻫﻨﺪﺳﻪ ﺟﺰء، ﻣﺸﺨﺼﺎت اﺗﺼﺎﻻت ﻣﻮﺟﻮد ﺑﯿﻦ ﺟﺰء و ﺳﺎزه، ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﮑﺎن ﻧﺴﺒﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻈﺎر ﺑﯿﻦ دو ﻧﻘﻄﻪ اﺗﺼﺎل در ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺠﺎور ﯾﺎ در دو ﻃﺮف ﻣﺤﻞ درز ﻟﺮزه ای، ﮐﺎرﮐﺮد ﺟﺰء و ﮐﺎرﮐﺮد ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن.

ﯾﮑﯽ از دﻻﯾﻞ ﺗﻮﺻﯿﻪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺸﺎوران ﺣﺮﻓﻪ ای در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن  ﻫﺎى ﭘﯿﭽﯿﺪه آن اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎی ﺧﻄﺮ ﻟﺮزه ای ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﻣﻮارد ﻓﻮق ﻟﺤﺎظ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ. روﺷﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ و ﺗﻔﺼﯿﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ و اﻫﻤﯿﺖ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﺟﺰء ﻏﯿﺮ ﺳﺎزه ای ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻪ ﻋﻼوه در ﺑﻌﻀﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎی ﻣﻬﻢ، ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﺳﻨﺎرﯾﻮی زﻟﺰﻟﻪ ﺑﺮای ﻃﺮاﺣﯽ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ ﺑﺮاى ﺑﻌﻀﻰ از اﺟﺰاى ﻣﻬﻢ ﺗﺮ، زﻟﺰﻟﻪ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮى ﻣﺒﻨﺎى ﻃﺮاﺣﻰ ﻗﺮار ﻣﯽ  ﮔﯿﺮد و اﺟﺰاى ﮐﻢ اﻫﻤﯿﺖ ﺑﺮاى زﻟﺰﻟﻪ  اى ﮐﻮﭼﮏ ﺗﺮ اﻣﺎ ﺑﺎ دوره ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﮐﻤﺘﺮ ﻃﺮاﺣﻰ ﻣﯽ  ﺷﻮد.

ﺑﺮآورد رﯾﺴﮏ ﻟﺮزه ای اﺟﺰای ﻏﯿﺮﺳﺎزه ای

اﺟﺰای ﻏﯿﺮﺳﺎزه ای از ﻧﻈﺮ ﻣﺨﺎﻃﺮه ای ﮐﻪ در زﻟﺰﻟﻪ ﺑﻪ  وﺟﻮد ﻣﯽ آورﻧﺪ، رﺗﺒﻪ  ﺑﻨﺪی ﺷﺪه اﻧﺪ. رﺗﺒﻪ  ﺑﻨﺪی ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺠﺎرب زﻟﺰﻟﻪ ﻫﺎی ﻗﺒﻠﯽ و ﻗﻀﺎوت ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺑﺮآورد ﺧﺴﺎرت در زﻟﺰﻟﻪ ﻫﺎی آﯾﻨﺪه ﺟﻨﺒﻪ ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ دارد و ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ اﺣﺘﯿﺎط ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد. روش ﺑﺮآورد ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ اراﺋﻪ ﺷﺪه در اﯾﻦ مقاله ﺑﺮای ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﯽ رﯾﺴﮏ ﻟﺮزه ای اﺟﺰای ﻏﯿﺮ ﺳﺎزه ای در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎی ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ و در ﻣﻮاردی ﮐﻪ رﯾﺴﮏ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ زﯾﺎد ﺑﺎﺷﺪ ﯾﺎ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ، ﻧﯿﺎز ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫﺎی ﻣﻔﺼﻞ ﺗﺮ وﺟﻮد دارد. در روش ﺑﺮآورد اراﺋﻪ ﺷﺪه، رﯾﺴﮏ ﻟﺮزه ای ﺑﺮای اﯾﻤﻨﯽ ﺟﺎﻧﯽ، زﯾﺎن ﻫﺎی  ﻣﺎﻟﯽ و ﯾﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﮐﺎراﯾﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن در ﺷﺪت ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﻄﺮ زﻟﺰﻟﻪ ﺑﻪ  دو ﺻﻮرت ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﺷﺪﯾﺪ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽ ﺷﻮد.

ﻣﻨﻈﻮر از رﯾﺴﮏ ﺟﺎﻧﯽ، رﯾﺴﮏ ﺟﺮاﺣﺖ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﻧﺎﺷﯽ از ﺟﺰء ﻏﯿﺮ ﺳﺎزه ای ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ. رﯾﺴﮏ زﯾﺎن ﻫﺎی ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺗﻌﻤﯿﺮ ﯾﺎ ﺗﻌﻮﯾﺾ ﻧﺎﺷﯽ از ﺧﺴﺎرت وارده ﺑﻪ ﺟﺰء  ﻏﯿﺮﺳﺎزه ای ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ و رﯾﺴﮏ ﮐﺎﻫﺶ ﮐﺎراﯾﯽ ﻧﯿﺰ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ از ﺧﺪﻣﺖ ﺧﺎرج ﺷﺪن ﺟﺰء ﻏﯿﺮﺳﺎزه ای ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ در اﺛﺮ ﺧﺴﺎرت وارد  ﺷﺪه اﺳﺖ. رﯾﺴﮏ  ﻫﺎی ﻟﺮزه ای اﺟﺰای ﻏﯿﺮﺳﺎزه ای ﺑﺎ اﯾﻦ ﻓﺮض ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه اﻧﺪ ﮐﻪ ﺟﺰء ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺣﺎﯾﻞ  ﺑﻨﺪى و ﻣﻬﺎرﺑﻨﺪی ﻧﺸﺪه اﺳﺖ و در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ )ﻧﻪ ﺑﺎ ﮐﺎرﮐﺮد ﺿﺮوری( ﻗﺮار دارد. ﻫﺪف اﺻﻠﯽ از اﻃﻼﻋﺎت اراﺋﻪ ﺷﺪه ﮐﻤﮏ در ﺗﻌﯿﯿﻦ اوﻟﻮﯾﺖ ﻫﺎ و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﺧﻄﺮات اﺳﺖ.

ﺑﺮآورد ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﺑﻬﺴﺎزی

ﻏﺎﻟﺒﺎً ﺑﺮای اﺟﺮای ﺟﺰﺋﯿﺎت مقاوم سازی اجزای غیر سازه ای ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺑﺮآورد ﻫﺰﯾﻨﻪ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ. از اﯾﻦ ﺑﺮآورد ﻫﺎ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻓﺮم ﻫﺎی ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺑﺮداری اﺟﺰای ﻏﯿﺮ ﺳﺎزه ای ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه ﺑﺮای ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن، ﻣﯽ ﺗﻮان در ﺑﺮآورد ﮐﻠﯽ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻣﻘﺎوم ﺳﺎزی ﻟﺮزه ای اﺟﺰای ﻏﯿﺮﺳﺎزه  ای ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد. در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎی ﺑﺰرگ، در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﺑﻌﻀﯽ از اﻗﻼم زﯾﺎد ﺑﺎﺷﺪ، ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد.

ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﺑﺮآورد ﻗﯿﻤﺖ  ﻫﺎ ﺗﺎﺑﻊ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺎﺧﺖ در ﻫﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن، ﻗﯿﻤﺖ ﻫﺎی ﻣﻘﺎﻃﻌﻪ  ﮐﺎری در ﺑﺎزار، ﺗﻔﺎوت ﻗﯿﻤﺖ در ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﻮر  ﻧﯿﺰ ﻧﺤﻮه اﻧﺠﺎم ﮐﺎر ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻣﺎﻧﯽ ﯾﺎ ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮآوردﻫﺎ ﻓﻘﻂ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺧﺮﯾﺪ ﻣﺼﺎﻟﺢ و اﺟﺮای ﮐﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﻃﺮاﺣﯽ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﯾﺎ ﻣﻌﻤﺎری اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد.

ﺑﺮای ﺑﺮآورد دﻗﯿﻖ ﺗﺮ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وﻗﻔﻪ ﯾﺎ ﺗﻌﻄﯿﻠﯽ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ در ﮐﺎر ﻋﺎدی ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﯾﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺟﺮای ﮐﺎر در ﺳﺎﻋﺎت ﺗﻌﻄﯿﻠﯽ ﻧﯿﺰ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد. در ﺑﻌﻀﯽ اﺟﺰای ﻗﺎﺑﻞ ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ، ﻫﺮ ﺑﺎر ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﺟﺰء ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻪ ﮐﺮدن اﺟﺰای ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ﺑﺮای ﻣﻘﺎوم ﺳﺎزی ﻟﺮزه ای ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺻﻮرت ﻣﻘﺪاری ﺑﺮ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﮐﻠﯽ ﺧﻮاﻫﺪ اﻓﺰود.

اوﻟﻮﯾﺖ ﺑﻨﺪی

ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ آﺳﯿﺐ ﭘﺬﯾﺮی ﻟﺮزه ای اﺟﺰای ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻏﯿﺮﺳﺎزه ای و ﯾﺎ اﻫﻤﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺪ ﻫﺎی ﺧﺮاﺑﯽ آﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻫﺮ ﺟﺰء ﻏﯿﺮﺳﺎزه ای ﯾﮑﯽ از اوﻟﻮﯾﺖ ﻫﺎی زﯾﺎد، ﻣﺘﻮﺳﻂ ﯾﺎ ﮐﻢ را ﻧﺴﺒﺖ داد. ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اوﻟﻮﯾﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺟﺰاﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﺳﻪ رﯾﺴﮏ ﻟﺮزه ای )ﺧﺴﺎرات ﺟﺎﻧﯽ، ﻣﺎﻟﯽ و وﻗﻔﻪ ﮐﺎر ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن( را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. اﮔﺮ وﻗﻔﻪ در ﮐﺎر ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﻬﻢ ﻧﺒﺎﺷﺪ، ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اوﻟﻮﯾﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﺟﺰاﯾﯽ داده ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺟﺎﻧﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮی دارﻧﺪ و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﻬﺴﺎزی آﻧﻬﺎ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ.

اﻟﺒﺘﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اوﻟﻮﯾﺖ  ﺑﻨﺪی در ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ و ﻣﻄﺎﻟﺐ اراﺋﻪ ﺷﺪه در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب در ﺧﺼﻮص اوﻟﻮﯾﺖ ﺑﻨﺪی، ﻓﻘﻂ ﺟﻨﺒﻪ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﻠﯽ دارد.

ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺟﺮای ﺑﻬﺴﺎزی اﺟﺰای ﻏﯿﺮﺳﺎزه  ای ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن

ﺑﺮای اﻧﺠﺎم مقاوم سازی اجزای غیر سازه ای ﯾﮏ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺮرﺳﯽ اﺳﺖ. ﯾﮑﯽ از ﮔﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻬﺮﺳﺘﯽ ﮐﺎﻣﻞ از ﮐﻠﯿﻪ اﺟﺰای ﻏﯿﺮﺳﺎزه  ای ﮐﻪ در ﺑﺎزرﺳﯽ  ﻫﺎی اﻧﺠﺎم ﺷﺪه آﺳﯿﺐ  ﭘﺬﯾﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه  اﻧﺪ ﺗﻬﯿﻪ و ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ در ﻗﺎﻟﺐ ﯾﮏ ﭘﺮوژه ﺑﻬﺴﺎزی ﺷﻮﻧﺪ. ﮔﺰﯾﻨﻪ دﯾﮕﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ اﮐﺘﻔﺎ ﺷﻮد و ﺑﺎ ﻫﺰﯾﻨﻪ ای ﻣﺤﺪود، ﻣﻘﺎوم ﺳﺎزی ﻟﺮزه ای ﻓﻘﻂ ﺑﺮای اﺟﺰای ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﺗﺮ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺗﻮان ﺑﺮای ﺷﺪت ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻟﺰﻟﻪ ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ از اﺟﺰای ﻏﯿﺮﺳﺎزه ای ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻣﻘﺎوم  ﺳﺎزی ﻟﺮزه ای ﺗﻬﯿﻪ و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ درﺟﺎت ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ را ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﮐﺮد. ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎی راﯾﺎﻧﻪ ای ﻣﯽ ﺗﻮان ﻓﺮم ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺟﺰای ﻏﯿﺮ ﺳﺎزه ای اراﺋﻪ ﺷﺪه در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب را ﺑﺮای ﺑﺮآورد ﻫﺰﯾﻨﻪ، اوﻟﻮﯾﺖ ﺑﻨﺪی و ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎ در ﺷﺪت  ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻟﺰﻟﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار داد.

ﺑﺮای اﯾﺠﺎد ﺗﻌﺎدل ﻣﺎﺑﯿﻦ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﻮدن اﻗﺪاﻣﺎت و ﮐﯿﻔﯿﺖ آﻧﻬﺎ از ﯾﮏ ﺳﻮ و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ، ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﻧﻤﯽ ﺗﻮان ﺗﻮﺻﯿﻪ ای اراﺋﻪ ﮐﺮد. اﻣﺎ در ﻣﺠﻤﻮع ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺟﺎی در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﺮوژه ای ﮐﻪ ﮐﺎﻣﻞ و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮان ﺑﺎﺷﺪ، ﭘﺮوژه ای را ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﻣﻮارد ﻣﯽ ﭘﺮدازد. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ، ﻣﻌﻤﻮﻻً روش دو ﻣﺮﺣﻠﻪ ای ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ اﺳﺖ؛ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﮐﻪ اﺑﺘﺪا ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﺨﺘﺼﺮی از ﺑﺤﺮاﻧﯽ ﺗﺮﯾﻦ اﺟﺰای ﻏﯿﺮﺳﺎزه ای ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻣﻘﺎوم ﺳﺎزی آﻧﻬﺎ ﭘﺮداﺧﺖ. ﺑﻌﺪ از ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻣﺮﺣﻠﻪ اول، در ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم ﻣﯽ ﺗﻮان اﺟﺰای ﻏﯿﺮﺳﺎزه ای دﯾﮕﺮ را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار داد. ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﺑﻬﺴﺎزی ﻟﺮزه ای اﺟﺰای ﻏﯿﺮﺳﺎزه ای از آن ﭼﻪ ﮐﻪ در اﺑﺘﺪای اﻣﺮ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ آﯾﺪ، ﺳﺎده ﺗﺮ  اﺳﺖ و ﻣﻬﻢ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اوﻟﯿﻦ ﮔﺎم ﺑﻪ ﻧﺤﻮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد.

راهکارهای پیشگیری از تخریب اجزای غیر سازه ای ساختمان در زیر به مختصر توضیح داده شده است.

راهکارهای پیشگیری از تخریب اجزای غیر سازه ای معماری ساختمان در حین زلزله:

• فرو ریزش سنگ نما

جهت جلوگیری از  فروریزش اجزای غیر سازی ساختمان (سنگ نما)، می بایست سنگ نما را قبل از نصب اسکوپ کرده و یا بعد از نصب با استفاده پیچ و رول پلاک آنها را به ملات پشت سنگ متصل نماییم.

• جدا شدن سنگ و سرامیک

استفاده از توری مرغی و یا رابیتس جهت اتصال ملات با بتن در مواقعی که سرامیک یا سنگ بر روی بتن نصب میگردد و عدم ریختن ماسه سیمان (خشه) در هنگام دوغاب ریزی زمان نصب سنگ  سرامیک بر روی دیوارها انجام می شود.

• جلو گیری از تخریب میان قاب ها

در زمان اجرای دیوار چینی باید سعی شود از مصالح سبک همچون دیوار های هبلکس، 3D وال، یا  DRY وال ها استفاده شود سپس در موقع اجرا باید گپی بین دیوار و ستون اجرا شده و گپ را با پلاستوفوم پر کرده، جهت درگیری دیوار با سقف و ستون می توان از نبشی کشی استفاده کرد (با رعایت دتایل ذکر شده می توان از وقوع پدیده ستون کوتاه نیز جلوگیری کرد). لازم به ذکر است با اجرای وال پست (نبشی کشی) میتوان از فرو ریختن جانپناه، دیوار های پیرامونی، پارتیشن ها و … جلوگیری کرد.

• فرو ریختن سقف کاذب

جهت جلوگیری از فروریزش سقف کاذب  و یا چراغ های سقف که در سقف کاذب نصب می شوند باید دتایل زیر رعایت شود

راهکارهای پیشگیری از تخریب اجزای غیر سازه ای تاسیساتی ساختمان در حین زلزله:

• سقوط کولر های، باتری های

این وسایل به علت نصب در ارتفاع از اهمیت خاصی برخور دارند زیرا با وقوع زمین لرزه امکان سقوط آنها می باشد، جهت جلوگیری از سقوط این وسایل آنها را باید بر روی پایه های پیچ شده در سقف قرار داده و توسط تسمه های مخصوص به پایه ها متصل کرد

• پیشگیری از مفقود شدن کپسول های آتش نشانی و تجهیزات امداد رسانی

استفاده از جعبه های مخصوص و نصب تجهیزات  بر روی الامان های سازه ای مطمئن مانند ستون ها و دیوار برشی ها

• جلوگیری از سقوط روشنایی های سقفی

جهت جلوگیری از سقوط تمام تجهیزات سقفی اعم از لوستر، مهتابی های سقفی  و… نیاز است از زنجیر های مخصوص برای متصل کردن تجهیزات ذکر شده به سقف استفاده کرد( برای نصب زنجیر ها می بایست از پیچ و رول پلاک و یا پیچ های قلاب دار به همراه رول پلاک استفاده کرد)

• جلوگیری از سقوط مخازن و دستگاه های مکانیکی

مخازن و دستگاه های مکانیکی به دلیل وزن زیاد، در حین زلزله نیروی بسیار زیادی را متحمل می شوند و زلزله های اخیر نشان داده اند  که این تجهیزات دچار آسیب های شدیدی همچون واژگونی و تخریب می شوند به شکلی که بعد از زلزله قادر به سرویس دهی نمی باشند، جهت جلوگیری  از آسیب های اجزای غیر سازه ای تاسیسات در ساختمان در حین زلزله باید جزییات زیر را رعایت نمایید.

• کانال های تاسیساتی

بدون آسیب بودن کانال های تاسیساتی  با توجه به  اینکه این کانال ها برای خروج دود (دی اکسید کربن) نیز استفاده می شوند، در حین زلزله  و قابل استفاده بودن آنها بعد از زلزله، بسیار حائز اهمین می باشند. جهت مهار کردن کانال های تاسیساتی و جلوگیری از سقوط آنها نیاز به استفاده حائل بند ها می باشد.

راهکارهای پیشگیری از تخریب اجزای غیر سازه ای مبلمان ساختمان در حین زلزله:

• کمدها

کمد ها و بوفه ها در زلزله ها بسیار خطر افرین است و باعث افزایش آسیب دیدگی می شود. جهت مهار کمد ها می توان از نبشی های موجود در بازار و یا تسمه های مخصوص استفاده کرد.

• کشو ها و کابینت ها

در هنگام زلزله کشو ها و در کابینت ها باز شده و محتویات داخل کشو ها به بیرون ریخته و باعث جراحت افراد مستقر در محل می شوند، جهت جلوگیری از این نوع آسیب ها نیاز است است قفل های مخصوص کابینت ها و کشو ها استفاده شود.

• قفسه ها در انبار

این قفسه ها با توجه به ارتفاع و سنگین بود آنها در زلزله بسیار خطر افرین می باشند و جهت جلوگیری از آسیب های ناشی از فروریزش، نیاز است آنها را به زمین متصل کرد.

• محتویات داخل قفسه ها و کتاب خانه ها

برای جلوگیری از سقوط وسایل داخل کتابخانه ها و قفسه ها می بایست از تسمه ها مخصوص استفاده کرد.